GRA W SZACHY
O powstaniu gry:
Legenda
1.Grę wynaleźli mędrcy chcąc wyjaśnić matce królewicza Thalhanda jak zginął jej syn, choć nie został pokonany w bitwie. (Wzmianki w Księdze królów należą do najstarszych wzmianek o tej grze. Autorem dzieła był znany poeta perski żyjący na przełomie X i XI wieku. Opisuje dzieje perskich władców do 632 roku i umieszcza podaną wyżej legendę w eposie.)
2.Na dworze królewskim zjawili się trzej mędrcy. Mieli odmienne poglądy na życie: pierwszy wierzył w siłę Rozumu – przyniósł szachy, drugi sądził, że wszystko zależy od Szczęścia – przyniósł kości do gry, trzeci –, że ważny jest Rozum i Szczęście, więc przyniósł gry tablicowe. ( Legenda znajduje się w Księdze o szachach, grach w kości i grach tablicowych, napisanej po hiszpańsku w 1283 na zlecenie kastylijskiego króla Alfonsa X Mądrego.)
Prawda
Bliskie współczesnym zasady gry w szachy opracowano w V wieku n.e. w Indiach, ta starożytna odmiana szachów nosiła nazwę „czaturanga”. Termin ten oznaczał oddział wojska o czterech formacjach. Graczy było czterech.
W VI wieku czatarunga zostaje przekształcona przez Persów w grę dwuosobową i nazwana czatrang. Po podboju Persji przez Arabów, w epoce kalifatów ( VII – VIII wiek), czatrang otrzymuje nazwę szatrandż. Zmodyfikowano terminologię i zasady gry.
Powstało wiele odmian. Szachy traktowano jako szkołę taktyki i strategii walki, ale także rozrywkę.
Stare byliny ruskie zawierają wzmianki o szachach, umiejętność gry stanowiła wielką zaletę opiewanych bohaterów ( np. w bylinach o Stawrze Godinowiczu, o Kalinie i kniaziu Władymirze, Nikticzu ).
Królowie grywali w szachy:
1.KAROL WIELKI – król Franków i cesarz rzymski. Grywał w szachy? Raczej się nimi nie interesował, lecz rzeczywistość to jedno a legendy mówią co innego. Zachowały się figury szachowe z dwóch kompletów przypisanych temu władcy, pochodzą one jednak z okresu późniejszego. W licznych anegdotach i utworach literackich występuje Karol Wielki jako zapalony szachista. W Pieśni o Rolandzie: „ cesarz siedzi w wielkim sadzie; koło niego Roland i Oliwer [...]Na białych jedwabnych dywanach zasiedli rycerze; dla rozrywki najstarsi i najmędrsi grają w warcaby i w szachy...”
2.LUDWIK IX ( zwany Świętym) – w 1254 wydał edykt przeciwko zajmowaniu się tą grą, choć sam ją lubił.
3.JAN BEZ ZIEMI – król angielski, wielki amator szachów, w 1208 nie przerwał gry przyjmując posłów z Rouen.
4.ALFONS X MĄDRY – wspomniany już kastylijski król, historyk i wytrwały popularyzator kultury szachowej.
5.TIMUR ( TAMERLAN) – mongolski władca i zdobywca z XIV wieku. Miał on dwie namiętności: myślistwo i grę w szachy. Timur był wynalazcą „szachów doskonałych” lub „wielkich” – tablica o 110 polach .
Gry w szachy i kości były rozpowszechnione nie tylko wśród rycerstwa. W te gry grali także duchowni. Gra w kości wciągnęła także ludność wieśniaczą. Liczne zakazy, które pojawiły się w okresie średniowiecza wiążą się z graniem w szachy i kości o pieniądze. Działo się to głównie w karczmach. Nic nie powstrzymało jednak rozwoju gry. Królowie francuscy Karol V i Karol VI zabraniali gry w szachy. Natomiast Karol VII szachy uwielbiał.
Prace archeologiczne
Szachy z Sandomierza – zawierają nieomal cały zestaw bierek ( brak trzech pionków ) posiadają lokalizacje zarówno miejscową jak i czasową – prawdopodobnie produkt lokalny, XII lub w związku z ich zużyciem XI wiek
Znaleziska na ziemiach Pomorza ( Szczecin, Kołobrzeg, wyspa Wolin, Gdańsk) – pojedyncze figury – X- XIII wiek – wskazują, że gra rozpowszechniła się morskim szlakiem handlowym
Brześć – figura kościana króla(?) wojownika w stylu orientalnym – XII- XIII wiek
Nowogród Wielki – liczne figury szachowe o formach stosowanych w świecie muzułmańskim – dowód, że gra dotarła na Ruś z rejonu Azji Mniejszej i Bliskiego Wschodu
Szachy w herbie
Ta rozrywka znalazła swoje odbicie na nielicznych herbowych tarczach.
Chyba najdziwniejszym herbem z motywem szachownicy jest Wczele, a wiąże się z nim taka oto legenda:
Hołub – słowacki rycerz, szukał przygód. Podróżował po całym świecie, zatrzymał się w Etiopii. Murzyński król miał córkę, która wyzywała przyjezdnych na szachowy pojedynek, przegrywający otrzymywał cios szachownicą. Do tej pory królewna zawsze wygrywała, lecz tym razem to rycerz zwyciężył i ( zapewne niechętnie) uderzył swą przeciwniczkę szachownicą. Zranił ją w czoło. Król obdarował rycerza herbem przedstawiającym szachownicę, a w klejnocie umieścił królewnę, w koronie, ale z obwiązanym czołem.
Słowacy nazywali ten herb Łebno – od rozbitego łba, a Polacy Wczele – od zranionego czoła.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz